طبقه‌بندی قیر بر مبنای انحلال‌پذیری
روش کروماتـوگـرافی و انحلال‌پذیری گسـترده‌ترین روش مـورداستفاده برای تعیـین ماهـیت قیـر اسـت (1958، Corbett و Swarbick، Schweyer و همکاران، 1955). اساس این روش بر پایه رسوب آسفالتن ها با استفاده از انحلال قیر در هپتان نرمال و به دنبال آن تفکیک کروماتوگرافی مواد تشکیل‌دهنده و اجزاء باقی‌مانده است.
هپتان نرمال (n-Heptane) هیـدروکربنی از خانواده آلکان ها ست که به‌عنوان یک حلال غیر قطبی در آزمایشگاه‌ها کاربرد بسیاری دارد. شکل شماره 4-1 نشان‌دهنده یک بازنمای شماتیک از روش کروماتوگرافی است. با استفاده از این روش می‌توان قیر را به چهار گروه اشباع‌ها، آروماتیک‌ها، رزین‌ها و آسفالتن ها تفکیک کرد. در برخی مـواقـع ایـن چــهار گـروه را به‌اختـصار SARA نام‌گـذاری می‌کنـند. (SARA=Saturates, Aromatics, Resins, Asphaltenes). در ادامه ویژگی های اصلی این چهار گروه و ترکیبات فلزی مورد بحث قرار می گیرد.
شکل 4-1 نمودار شماتیک تفکیک قیر به چهار گروه اصلی با استفاده از روش کروماتوگرافی
اشباع‌ها
اشباع‌ها از زنجیره هیدروکربن‌های آلیفاتیک مستقیم و شاخه‌ای همراه با ترکیبات سیکلوآلیفاتیک تشکیل‌شده است. اشباع‌ها روغن‌های ویسکوز غیر قطبی و بی‌رنگ هستند. نسبت مولی هیدروژن به کربن (H/C) اجزاء اشباع تقریباً 2 می‌باشد (2009،Lesueur). میانگین وزن مولکولی آن‌ها در محدوده متفاوت و گسترده 470 تا 880 گرم بر مول است. این اجزاء حدود 5 تا 20 درصد قیر را تشکیل می‌دهند. شکل شماره 4-2 دو ساختار متفاوت اشباع‌ها و سیکلوهگزان ها را نشان می‌دهد.
شکل 4-2 بازنمایی شماتیک ساختارهای اشباع
آروماتیک‌ها
آروماتیک‌ها ترکیبات آروماتیک نفتنیک بوده و دارای کمترین وزن مولکولی در ساختار قیر هستند. آروماتیک‌ها درمجموع حدود 40 تا 60 درصد از کل قیر را تشکیل داده و مایعی ویسکوز به رنگ قهوه‌ای تیره هستند. نسبت هیدروژن به کربن آروماتیک‌ها را می‌توان در محدوده 4/1 تا 6/1 بیان کرد. میانگین وزن مولکولی آن‌ها در محدوده 570 تا 980 گـرم بر مـول است (2009، Lesueur). آروماتیک‌ها شامل زنجیره‌های هیدروکربنی غیر قطبی هستند که در آن‌ها حلقه‌های غیراشباع غالب بوده و توانایی انحلال بالایی در هیدروکربن‌ها با وزن مولکولی بالا دارند. در شکل شماره 4-3 ساختار آروماتیک‌های موجد در قیر نشان داده‌شده است.
شکل 4-3 بازنمایی شماتیک آروماتیک‌ها در قیر
